tekstlogo

SPIDER



SPIDER van David Cronenberg gaat over de zonderlinge veertiger Dennis Clegg, een man waarvan direct duidelijk is dat hij met zichzelf in de knoop zit. Hij beweegt vreemd, vertoont paranoïde gedrag en sluit zich bijna helemaal af van andere mensen. In het begin van de film komt Clegg aan in Londen en belandt hij in een pension, waar hij met stukjes touw een gigantisch web in zijn kamer knoopt. Dat deed hij als kind al, vandaar dat zijn moeder hem de bijnaam ‘Spider’ gaf.

Net als die touwtjes zijn ook de verhaallijnen van SPIDER door elkaar heen geweven. Via een reeks flashbacks wordt duidelijk hoe het zover heeft kunnen komen met Clegg. We zien scènes uit zijn jeugd, maar ook scènes van gebeurtenissen waarbij hijzelf nooit aanwezig kan zijn geweest. Net als in THE MACHINIST lopen werkelijkheid, herinneringen en verbeelding dus door elkaar heen.

Hoofdrolspeler Ralph Fiennes wekt bijna medelijden op als de schizofrene Clegg. Maar ook de driedubbelrol van actrice Miranda Richardson mag er zijn: zij speelt én Clegg's moeder én een prostituee én de eigenaresse van het pension waar hij verblijft. In het hoofd van Clegg worden al die personages één. Klinkt ingewikkeld misschien, dus daarom een tip van de Filmkrant: ‘De kijker moet niet geloven wat hij allemaal ziet, en vooral op de vele details en verdubbelingen letten.'

Toen SPIDER in 2002 uitkwam hielden de fans van Cronenberg hun hart vast. De horror- en undergroundspecialist (EXISTENZ, THE FLY, VIDEODROME) maakte immers plots een ‘normale’ film. Achteraf blijkt de Canadese regisseur toen definitief voor een nieuwe route te hebben gekozen. Een route waarmee hij een heel nieuw publiek aanboorde, terwijl filmcritici hem in de armen sloten. Zijn recente films A HISTORY OF VIOLENCE en EASTERN PROMISES werden enthousiast ontvangen - net zoals SPIDER trouwens.

regie: David Cronenberg, FRA/CAN/GB 2002.
met: Ralph Fiennes, Miranda Richardson, Gabriel Byrne e.a. 98 min.
web: cinema.nl


SCHIZOFRENIE

Het hoofdpersonage van SPIDER kampt met allerlei psychische problemen, waaronder een Oidipus-complex en schizofrenie. ‘Een gespleten geest’, zoals de letterlijke vertaling luidt. In tegenstelling tot wat veel mensen lijken te denken is dat iets heel anders dan een gespleten of meervoudige persoonlijkheid. Belangrijkste kenmerk van schizofrenie zijn psychoses, die gepaard gaan met een verstoorde blik op de werkelijkheid (waanbeelden, hallucinaties), gedragsstoornissen en een ontregeld denkpatroon. Je zou schizofrenie kunnen beschouwen als een soort kortsluiting in de hersenen, waarbij de samenhang verdwijnt tussen iemands waarnemingen, gedachten en emoties. Naar schatting lijdt 1 op de 100 mensen aan de aandoening, ofwel omgerekend 160.000 Nederlanders. De ernst van hun klachten wisselt van persoon tot persoon.

De behandeling van schizofrenie stoelt op drie pijlers: medicijnen, psychotherapie en goede maatschappelijke begeleiding bij de reïntegratie in de maatschappij. Veel patiënten hebben baat bij antipsychotica. Deze middelen blokkeren in de hersenen de werking van zogeheten neurotransmitters, boodschappermoleculen die zorgen voor de overdracht van prikkels tussen zenuwcellen. Door die prikkels te remmen verminderen de klachten. De eerste generatie antipsychotica greep in op het boodschappermolecuul dopamine, de tweede generatie beïnvloedt zowel dopamine als serotonine (een andere neurotransmitter). Helaas hebben antipsychotica wel een keerzijde: ernstige of minder ernstige bijwerkingen, zoals sufheid, stijfhijd en gewichtsproblemen, of zelfs epilepsie en een verminderde afweer.

Meer lezen?

DARK, DARKER, DARKO

Er zou met gemak een complete reeks gevuld kunnen worden met recente schizofrenie-films. Oscarwinnaar A BEAUTIFUL MIND uit 2002 bijvoorbeeld, of Jane Campions ontroerende AN ANGEL AT MY TABLE uit 1990. De hipste is misschien wel DONNIE DARKO, een film die in 2001 in de VS aan de man werd gebracht met de briljante slogan ‘Dark, darker, Darko’. Het Amerikaanse popcornpubliek lustte het duistere debuut van de toen 27-jarige Richard Kelly echter niet. In Europa bereikte de hallucinerend mooie film wél een cultstatus en vergeleek men de regisseur meteen maar met David Lynch. Dat was helaas iets te vroeg gejuicht: in zijn tweede film SOUTHLAND TALES (2006) bleek Kelly zelf het spoor compleet bijster.