tekstlogo

CAOS CALMO



CAOS CALMO ofwel ‘kalme chaos’ klinkt als een contradictio in terminis. En dat is het ook. Niet alleen de titel, maar ook de film zelf en al helemaal het hoofdpersonage. De film begint namelijk verre van kalm: de eerste minuten zijn razend spannend en denderen voort. We zien daarin hoe de succesvolle zakenman Pietro Paladini (Nanni Moretti) tijdens een middagje aan het strand een vrouw redt van een wisse verdrinkingsdood. Als hij thuiskomt blijkt dat het noodlot alsnog heeft toegeslagen: zijn jonge echtgenote is in de tuin overleden aan een plotse hartstilstand. Vanaf dat moment wordt het chaos in Pietro’s hoofd, al blijft hij uiterlijk onbewogen.

De dood van zijn vrouw verandert zijn leven compleet. Hij gaat niet meer naar zijn werk en neemt de zorg voor zijn tienjarige dochtertje Claudia volledig op zich. Dat neemt Pietro erg letterlijk: hij brengt haar ‘s ochtends met de auto naar school, waarna hij de hele dag op een bank in het parkje aan de overkant blijft wachten tot Claudia's lessen erop zitten. Dag in, dag uit. Het park wordt zijn biotoop, waar hij kennismaakt met de mensen uit de omgeving. Aanvankelijk wordt hij er vooral bezocht door familieleden, zoals zijn broer Carlo (Alessandro Gassman) en zijn schoonzus Marta (Valeria Golino uit RESPIRO). Beiden zijn heel bezorgd omdat Pietro geen moment verdrietig lijkt om het verlies van zijn vrouw. Maar gaandeweg ontpopt hij zich tot een soort orakel voor zijn (ex-)collega's, die hem in het park om raad komen vragen.

Voor een film over rouw bevat CAOS CALMO verrassend veel lichte momenten. Logisch, want regisseur Antonello Grimaldi bleef dicht bij het oorspronkelijke verhaal van de gelijknamige bestseller van Sandro Veronesi. Wel veranderde hij een essentieel punt: in het boek blijft Pietro voornamelijk in zijn auto zitten, in de film niet. NRC Handelsblad zag daarin een diepere bedoeling: ‘In de film wordt het plein zijn hersenpan. Dat is een even simpele als doeltreffende ruimtelijke metafoor voor het proces dat zich afspeelt onder Pietro’s schedeldak.’

regie: Antonello Grimaldi, ITA 2008.
met: Nanni Moretti, Valeria Golino, Alessandro Gassman e.a. 112 min.
web: cinema.nl


PATHOLOGISCHE ROUW

Niets lijkt zo persoonlijk als rouw en verdriet. Iedereen rouwt immers op zijn eigen manier, waarbij zaken als cultuur, traditie en geloof een belangrijke rol spelen. Maar opvallend genoeg verloopt het rouwen bij de meeste mensen volgens een vast patroon met enkele klassieke fasen. Afhankelijk van de doodsoorzaak begint de rouwreactie met ongeloof, ontkenning, verbijstering, woede en verdriet bij de nabestaanden, en uiteindelijk komt er een gevoel van aanvaarding en acceptatie.

Dat gebeurt echter niet vanzelf. Een volledig rouwverwerkingsproces vergt tijd: meestal zes tot twaalf maanden, hoewel dit sterk individueel varieert. Bovendien vergt het inspanning, iets wat psychologen ook wel ‘rouwarbeid’ noemen. Tijdens dit proces moeten mensen niet alleen de pijn van het verlies verwerken, maar ook manieren zien te vinden om hun alledaagse leven te laten doorgaan en hun eigen leven weer zin en betekenis te geven.

Rouw is dus een natuurlijke reactie waarmee we verlies een plek kunnen geven. Helaas lukt dat lang niet iedereen. Mensen kunnen te veel rouwen, of juist te weinig - zoals het apathische hoofdpersonage in CAOS CALMO. In beide gevallen is er sprake van pathologische rouw. Wanneer het rouwproces misloopt of niet ophoudt is de kans op een depressie groot. In de meeste gevallen betreft het een depressie waarbij het verdriet overheerst; een essentieel verschil met een ‘gewone’ depressie waarbij somberheid en neerslachtigheid de overhand hebben.

Iemand met pathologische rouw kan veel baat hebben bij psychiatrische of psychosociale zorg. Belangrijk hierbij is het behandelen van zogeheten vermijdingsreacties: mensen kunnen de realiteit vermijden (ontkennen dat iemand is overleden), hun gevoelens geen ruimte geven, bepaalde situaties en voorwerpen uit de weg gaan, of ze vermijden te praten over het persoonlijke verlies dat ze hebben geleden. Vandaar dat de behandeling in eerste instantie bestaat uit gesprekstherapieën die een gezond rouwproces op gang moeten brengen.

Meer lezen?

FILMISCH SPIEGELBEELD

Wie CAOS CALMO ziet kan eigenlijk niet heen om een ander Italiaans drama over rouwverwerking: LA STANZA DEL FIGLIO uit 2001, ook wel bekend als THE SON’S ROOM. Daarin zien we dezelfde hoofdrolspeler (Nanni Moretti, die de film ook regisseerde) als een psychiater wiens leven op rolletjes lijkt te lopen. Totdat zijn zoon verdrinkt tijdens het duiken. Dit trieste ongeluk legt een bom onder zijn eens zo gelukkige gezin: zijn vrouw blijkt ontroostbaar, zijn dochter weet geen raad met haar verdriet en zelf wordt hij verteerd door schuldgevoel. De psychiater vlucht volledig in zijn werk, terwijl hij zijn sociale leven op de automatische piloot leidt. Dit laatste maakt de film tot een soort spiegelbeeld van CAOS CALMO.

Er zijn trouwens meer redenen om het prachtige LA STANZA DEL FIGLIO te bekijken. Zo won de film in Cannes zowel een Gouden Palm voor de beste regie als de prestigieuze FIPRESCI-prijs van de internationale filmkritiek. Bovendien is het de debuutfilm van één van de beste Europese actrices van dit moment: Jasmina Trinca, die in LA STANZA een relatief kleine rol speelt als de puberdochter. Twee jaar later zou zij écht furore maken als schizofreen meisje in LA MEGLIO GIOVENTÙ en sierde zij de poster van dit veelgeroemde Italiaanse epos.